کلیات ارتودنسی

هنگام مراجعه به متخصص ارتودنسی، به دنبال یافتن پاسخ به پرسش هایی هستیم که در ذهنمان قرار دارند. پرسش هایی نظیر اینکه “کدام درمان برای مشکل دندان هایمان یا فک و دندان فرزندمان مناسب است؟  “ ارتودنسی ثابت یا ارتودنسی متحرک” ؟ آیا احتیاج به وسایل خارج دهانی وجود دارد؟ آیا می توانیم از درمان هایی با وسایل همرنگ دندان یا نامرئی استفاده کنیم؟ آیا مشکل من یا فرزندم فقط با درمان ارتودنسی ثابت قابل حل است و یا اینکه برای حصول نتیجه مناسب باید با درمان هایی از قبیل جراحی فک و صورت یا درمان های دیگر دندان پزشکی توام گردد؟ آیا راه حل دیگری غیر از درمان ارتودنسی برای رفع مشکل وجود دارد؟
در اینجا به تعدادی از روش های درمان ارتودنسی، کاربردها، مزایا و معایب آن ها بصورت کلی اشاره ای خواهیم داشت تا شاید پاسخی باشد به سوال های پیش رو. هرچند باید توجه کنیم که بهترین نوع درمان فقط بوسیله متخصص ارتودنسی و متعاقب معاینات کلینیکی و بررسی رادیوگرافی ها و قالب های مطالعه پیشنهاد می گردد.

درمان ارتودنسی متحرک (Removable Orthodontics)

ارتودنسی متحرک معمولاً برای تصحیح رابطه فک بالا و پایین، تحریک رشد فکین، حرکات تک دندانی و … مورد استفاده قرار می گیرند. بیشتر در بچه ها و قبل از سنین 10-9 سالگی کاربرد دارند. به وسیله مورد استفاده در ارتودنسی متحرک “پلاک ” می گویند. “پلاک ” ها گاهی در یک فک و زمانی در هر دو فک استفاده می شوند. بیشتر اوقات مرحله اول درمان ارتودنسی با این “پلاک “های متحرک صورت می گیرند تا زمینه را آماده سازند تا در مرحله بعدی و زمان و سن مناسب بتوان درمان ارتودنسی ثابت برای مرتب کردن دقیق کل دندان ها انجام گردد.
در ارتودنسی متحرک برای ساخت پلاک باید قالب گیری انجام شود و قالب به لابراتوار فرستاده شود. پلاک ها معمولاً دارای اجزا فلزی (استنلس استیل) هستند که بر روی صفحه ای پلاستیکی (آکریلی) قرار می گیرند تا بتوان آن ها را به راحتی در داخل دهان مستقر نمود.

درمان ارتودنسی ثابت (Fixed Orthodontics)

عمده درمان های ارتودنسی به صورت ثابت هستند. برای حرکات و جابه جایی دقیق دندان ها و حرکت ریشه آن ها معمولاً از درمان های ارتودنسی ثابت استفاده می شود. وسیله اصلی که برای ارتودنسی ثابت بکار می رود را “براکت “می نامند. با استفاده از ” براکت ” هایی که به دندان چسبانده می شوند و سیم هایی از جنس “نیکل تیتانیوم ” و “استنلس استیل “که در شیار آن ها قرار می گیرند و با بکارگیری بعضی وسایل کمکی دیگر از جمله “الاستیک ” ها و فنر های فلزی می توان دندان ها را حرکت داد.
معمولا در  ارتودنسی ثابت از ” براکت ” های فلزی و از جنس استنلس استیل هستند استفاده میشود ولی برای اینکه ظاهر بهتری داشته باشند و کمتر دیده شوند از جنس سرامیک و یا کامپوزیت های فشرده که همرنگ دندان هستند نیز ساخته می شوند. معمولا در ارتودنسی ثابت از براکت های همرنگ دندان بیشتر برای بزرگسالان که خواهان این هستند که براکت ها کمتر دیده شوند به کار می روند. در ارتودنسی ثابت در  داخل براکت های همرنگ دندان نیز می توان از سیم های فلزی “روکش دار ” همرنگ استفاده نمود. براکت های همرنگ دندان گرانتر هستند و کمی کار با آن ها سخت تر است. در ارتودنسی ثابت ” براکت ” ها را اعم از فلزی یا همرنگ دندان را با مواد کامپوزیتی که آن ها نیز همرنگ دندان می باشند، به دندان ها می چسبانند. در صورت استفاده از براکت های مخصوص در بعضی از درمان ارتودنسی می توان آن ها را از پشت و از ناحیه زبان به دندان چسباند که به این نوع درمان ارتودنسی ثابت، ” لینگوال ” یا ” زبانی ” می گویند. این نوع درمان ارتودنسی  دارای محدودیت های فراوانی هست. از جمله گران بودن، محدودیت در حرکات دندانی، ناراحت کردن و آزار زبان.

بنابر این از این نوع درمان ارتودنسی نمی توان بصورت گسترده استفاده کرد. تنها مزیت آن، این است که چون براکت ها به سطح داخلی دندان ها و نه سطح بیرونی آن ها چسبانده می شوند بنابر این در حالت عادی دیده نمی شوند و یکی از مواردی است که به آن ” ارتودنسی نامرئی ” می گویند.
براکت ها اندازه و سیستم های مختلفی نیز دارند و توسط شرکت های مختلف ساخته می شوند و بنا بر سلیقه، راحتی و تشخیص متخصص ارتودنسی مورد مصرف قرار می گیرند. این سیستم ها اغلب در اصول بیومکانیکی و نتیجه نهایی حاصل اختلاف زیادی ندارند.

براکت های سلف لایگیت : براکت های سلف لایگیت به انواعی از براکت ها گفته می شود که به هیچ گونه الاستیک یا سیم جهت اتصال نیاز ندارد. در اینگونه براکت ها یک مکانیزم داخلی جهت باز و بسته کردن تعبیه شده است. برتری اصلی این براکت ها شامل صرفه جویی در زمان و بستن سریع تر، کاهش سطوح نیروی وارده به دندان ها بخصوص در مراحل اولیه درمان ارتودنسی ، کمک به بهداشت دهانی بهتر و درمان راحت تر می باشد. یکی از کارآمد ترین براکت های سلف لایگیت، سیستم Damon می باشد که در صورت صلاح دید متخصص ارتودنسی می تواند گزینه خوبی برای درمان ارتودنسی بسیاری از ناهنجاری ها باشد.

وسایل خارج دهانی و جانبی ارتودنسی : متخصص ارتودنسی گاهی برای نیل به نتیجه مطلوب تر درمانی ممکن است وسایل خارج دهانی برای بیمار تجویز کند. رایج ترین آن ها ” هدگیر ” می باشد. ” هدگیر ” هرچند ظاهر خیلی جالبی ندارد اکا یکی از بهترین وسایل برای عقب بردن فک بالا می باشد و در نوجوانان و قبل از سن بلوغ کارایی بسیار بالایی دارد. از دیگر وسایل جانبی می توان به پیچ های باز کننده فکی، ایمپلنت های موقت برای اعمال نیروی بهتر، دستگاه های بین فکی و … نیز اشاره داشت که چون همگی در داخل دهان قرار می گیرند قابلیت پذیرش آن ها برای بیماران بالا است. هرکدام از این وسایل کاربرد خاص خود را دارند که متخصص ارتودنسی بنابر ضرورت می تواند ار آن ها استفاده کند.

ارتودنسی نامرئی  (Invisible Orthodontic)

بسیاری از افرادی که خواهان درمان ارتودنسی هستند، اولین مشکلشان ظاهر وسایل ارتودنسی می‌باشد. این امر بخصوص در بزرگسالان و افراد شاغل که شغلشان بصورتی است که باید با افراد زیادی رو در رو صحبت کنند مانند مجریان تلویزیونی، هنرپیشه‌ها، مسئولین فروش، دبیران و غیره بیشتر دیده می‌شود. علاوه بر استفاده از ارتودنسی “لینگوال” یا “زبانی”، ارتودنسی نامرئی دیگر، استفاده از پلاک های پلاستیکی شفاف اینویزالاین برای حرکات دندانی است.

از مهمترین دلایلی که افراد تمایل زیادی به انجام ارتودنسی نامرئی دارند، عدم ایجاد پوسیدگی، طراحی دیجیتال و سریع، عدم نیاز به قالب‌گیری‌های مکرر و استفاده از قالب‌های شفافمی‌باشد که به زیبایی بیمار در طول درمان ارتودنسی کمک بسزایی می‌کند.