همه ما میدانیم که پیشگیری بهتر از درمان است . پس بهتر است جوری برنامه ریزی کنیم که نیاز به درمان ارتودنسی خاصی نباشد یعنی در هر مرحلهای باید تلاش کرد جلوی ایجاد مشکلات را گرفت یا حل کردن آنها را درآینده راحتتر کرد!
– زمان مناسب شروع درمان ارتودنسی کی است؟
برای گرفتن پاسخ صحیح به این سوال نیاز است که سوال با دقت بیشتری مطرح شود و به این شکل عوض شود که: درهر سنی ارایه چه نوع خدمت ارتودنسیای برای بیمار مناسب یا مقدوراست؟
طی این مقاله امیدواریم پاسخ کاملی به سوالات پیرامون زمان مناسب درمان ارتودنسی داده باشیم.
پس برای اولین قدم ابتدا ملاحظات لازم در دوران جنین و حتی قبل از آن را مرور میکنیم: در درجه اول لازم است والدین اطلاعات اولیه در مورد مکانیزم تکامل جنین داشته باشند تا با تغذیه درست، مواد مورد نیاز برای رشد و تکامل صحیح در اختیار جنین قرار گیرد. در مورد مسایل مرتبط به درمان ارتودنسی مشکلات اندکی هستند که به صورت صرفا ژنتیکی (یا کاملا ژنتیکی) منتقل میشوند. برخی بیماریها به قدری آزار دهنده هستند که حتی ممکن است برای پیشگیری از آن پزشکان بچه دارنشدن را به زوجین پیشنهاد کنند! در مورد مسایل مرتبط با ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت این نوع ممانعتها بسیار نادر هستند. بنابراین اغلب پیشگیری خاصی از دید ژنتیک در این مرحله معنی ندارد!
در دوران جنینی برخی مراقبتها به شکل روتین انجام میشود تا ریسک مشکلات کم باشد: مثلا با نکشیدن سیگار ریسک ایجاد شکاف لب و کام کم شود. ولی اگر با وجود این مراقبتها در بررسیهای سونو گرافی مشکلی دیده شد، بهترین کار آماده کردن والدین از نظر آگاهی و روحی برای تدابیر لازم در زمانهای مورد نظر است. پس اغلب موارد در دوران جنینی کافی است تغذیه و مراقبتهای بارداری روتین انجام شود و نیاز به تدبیر خاصی از سوی متخصص ارتودنسی نخواهد بود.
بعد از تولد موارد معدودی هستند که نیاز به مداخله متخصص ارتودنسی خواهد بود. به عنوان مثال تدابیر خاص برای نوزادان دچار شکاف لب/کام یا نوزادانی که فک پایین بیش از حد کوچکی دارند.
در دوران کودکی و زمانیکه درآمدن دندانهای شیری روبه کامل شدن هست، هیچ ضرری ندارد اگر یک متخصص ارتودنسی آگاه و یا یک متخصص اطفال آشنا با مباحث ارتودنسی کودک را معاینه کند. این کار را حتی یک دندانپزشک آگاه میتواند به درستی انجام دهد.
گاه با یک نگاه به دندانهای شیری اطفال و در سنین بالاتر (حول و حوش ۶ سالگی) با بررسی رادیوگرافی دندانها، میتوان پیش بینیهایی را انجام داد و رویش دندانها و رشد فکین را با راهنماییهایی یا با ارایه دستگاههایی هدایت کرد تا کودک در آینده از نیاز به درمان ارتودنسی های پیچیده نجات پیدا کند. یا مشکلات کوچک را با دستگاههای متحرک یا ثابت کوتاه مدت حل کرد.
اگر در مراحل قبلی هیچ معاینه حرفهای روی کودک انجام نشده، هنوز دیر نیست.
در اغلب کودکان بهترین سن اولین معاینه حدود ۷-۸ سالگی است. ممکن است حتی هیچ دستگاهی به کودک ارایه نشود ولی با دستوراتی خاص یا با کشیدن برنامه ریزی شده دندانها میتوان به کودک کمک کرد که از مشکلات پیچیده تری مانند نهفتگی دندانها و… نجات یابد و یا مشکلات کوچک وی با دستگاههای متحرک و کوتاه مدت حل شود. این کار را حتی یک دندانپزشک آگاه میتواند انجام دهد.
گاه کودک نیاز به هدایت رشد فکین (ارتوپدی فک وصورت) دارد. در این صورت بهترین زمان حول و حوش بلوغ فرد است: یعنی اوایل نوجوانی. این سن برای دختر خانمها کمتر است و آقا پسرها وقت بیشتری از این نظر دارند. این کار اغلب با ارتودنسی متحرک یا ثابت کوتاه مدت انجام میشود.
و اما وقتی صحبت از ارتودنسی ثابت و کامل میشود، بهترین سن زمانی است که دندانهای آسیای بزرگ دوم در حال رویش هستند. یعنی اواسط نوجوانی.
اماگاه برخی مشکلات فک وجود دارد که درمان ارتودنسی را بایست به تاخیر انداخت تا بتوان دقیقتر تصمیم گرفت. به عبارتی برای برخی بهتر است تا حدود ۱۸ سالگی و حتی بیشتر صبر کرد!
درمان ارتودنسی ممکن است بین یک تا سه سال طول بکشد و در این مدت بیمار باید همکاری لازم را با پزشک در زمینه امور درمانی انجام دهد تا هم طول دوره درمان کم تر شود و هم درمان ارتودنسی به بهترین شکل صورت گیرد. نکاتی در زمینه مراقبت های همزمان درمان ارتودنسی که لازم است بدانید در زیر بیان شده است.
اجتناب از بعضی غذا ها
غذا هایی مثل چیپس ، آدامس و پاپ کرن نباید در زمانی که تحت درمان ارتودنسی هستید استفاده شود. هر چند دست کشیدن از این قبیل مواد ممکن است مشکل باشد ولی برای داشتن دندان های صاف و سالم در انتهای درمان ارتودنسی ضروری است و می تواند حتی باعث کاهش دوره درمان ارتودنسی نیز شود.
سایر غذا هایی که باید اجتناب شوند در طول درمان ارتودنسی:
غذاهای چسبنده و آنهایی که باید زیاد جویده شوند مانند آدامس و تافی شکلاتی و سوهان و ….
غذاهای خشک مانند دانه های سفت ، آب نبات ها ، یا غذا های یخ زده سفت شده و چیپس
غذا هایی که باید گاز زده شوند نیز مناسب ارتودنسی دیمون نیستند مانند سیب ، هویج و ذرت…بهتر است این نوع میوه ها تکه تکه شده بعد مورد استفاده قرار گیرند.
احساس شل شدن دندان
در روزهای اول درمان ارتودنسی ممکن است دندانهایتان کمی شل شود. پس از درمان ارتودنسی این امر طبیعی است و دلیل آن تطابق دندان ها با وضعیت جدیدشان است.
شل شدن براکت های ارتودنسی
در صورتی که احساس کردید براکت یا سیم ارتودنسی شل شده است به مطب متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید تا وضعیت آن را به حال نرمال برگرداند.
مراقبت ویژه از براکت ها و سیم های ارتودنسی
در طول دوره درمان ارتودنسی ضرورت دارد که خیلی از وضعیت براکت ها محافظت کنید. شکسته شدن این براکت ها ممکن است باعث افزایش طول دوره درمان شما شود. تنها راهی که موجب می شود درمان ارتودنسی موفق و دندان های صاف داشته باشید توجه به این نکته است که دندان ها باید در محل مناسب که توجه پزشک با براکت ها محکم شده اند باشند پس همیشه آنها را چک کنید.
ارتودنسی علم تصحیح روابط نامناسب فک و دندان و جفت و ردیف کردن دندان های نامنظم است. درنهایت، با انجام ارتودنسی ثابت مشکلات مربوط به نظم، ترتیب و قرارگیری دندان ها در فک برطرف شده و فرد می تواند با کیفیت بهتری غذا بخورد و از زیبایی بیشتری هنگام صحبت کردن و لبخند زدن برخوردار باشد.
زمانی که ساختمان های صورت در حال رشد هستند، ارتودنسی ثابت راحت تر و ساده تر انجام می شود و در زمان کمتری موفقیت بالاتری خواهد داشت.
سن مناسب در دخترها قبل از ۱۳ سالگی و در پسرها قبل از ۱۵ سالگی است. اگر این زمان سپری شود تصحیح روابط به زمان و انرژی بیشتری نیاز دارد. البته در سنین بالاتر، بیشترین هدف درمان ارتودنسی، مرتب کردن دندان ها و در سنین پایین تر بیشترین هدف درمان ارتودنسی، رفع اختلالات فکی و تغییر چهره است.
سن بیمار از این نظر اهمیت دارد که به ما نشان می دهد چه امکاناتی برای درمان ارتودنسی در اختیار داریم.
آیا زمانی برای پیش درمان ارتودنسی در اختیارمان است یا خیر؟ یا اصلا چنین درمان هایی ضروری است؟ آیا از فاکتور رشد می توان کمک گرفت یا خیر؟ تمام جواب ها برای درمان ارتودنسی به سن بیمار ختم می شود؛ به همین دلیل بیماران را از نظر سنی دسته بندی می کنیم. البته فراموش نکنید که تا زمانی که دندان در دهان است می توان این درمان ارتودنسی را انجام داد و به قول معروف هیچ وقت دیر نیست.
دوره درمان ارتودنسی چند سال است؟
درمان ارتودنسی به طورمعمول حدودا یک سال ونیم تا ۲سال و نیم طول می کشد، البته به دنبال آن برای حفظ روابط بین دندانی باید تا مدتی از پلاک نگهدارنده استفاده کرد. همانطور که گفته شد، مدت و زمان درمان ارتودنسی بستگی به نوع درمان و سن بیمار هم دارد.
درمان ارتودنسی به چند صورت است؟
درمان ارتودنسی به ۲صورت: ۱. متحرک ۲. ثابت
روش متحرک به طور معمول برای دختران از ۹ تا ۱۰ سالگی و برای پسران از ۱۰ تا ۱۱ سالگی مناسب است. همچنین درمان ارتودنسی از طریق روش ثابت برای دختران ۱۲ تا ۱۳ سالگی(به بعد) و برای پسران ۱۲ تا ۱۴ سالگی(به بعد) انجام می شود.