مانند بسیاری از معالجات پزشکی، همکاری بیمار در طی درمان بسیار مهم بوده و بیشترین نقش را در طی درمان ارتودنسی ،بیمار، بر عهده دارد .
درمانهای مرتبط با اصلاح رشد (مشکلات فکی) درمانهای طولانی هستند که به همکاری بسیار زیادی نیاز دارند در این درمانها عمدتا از دستگاههای ارتودنسی متحرک استفاده می شود . کاربرد دیگر استفاده از دستگاههای ارتودنسی متحرک حفظ نتایج درمانی بدست آمده از درمان ارتودنسی ثابت است.
در این حالت دستگاه ارتودنسی متحرک با حفظ موقعیت دندانها امکان تطابق استخوان و الیاف لثه ای با وضعیت جدید را فراهم می کند.
مدت زمان استفاده: شرط لازم برای موفقیت درمان با این دستگاههای ارتودنسی، استفاده کافی از آنها با توجه به دستوری است که ارتودنتیست توصیه می کندکه در اغلب موارد نیازمند استفاده دائمی در طی شبانه روز است. در اوایل درمان ارتودنسی این دستگاهها تنها در هنگام صرف غذا از دهان خارج می شوند . استفاده ناکافی از این دستگاهها منجر به عدم امکان قرارر گیری درست آنها در دهان، درد و ناراحتی و لقی دندانها واز بین رفتن نتایج درمانی بدست آمده می شود.
نحوه برداشتن پلاک: جهت برداشتن پلاک ارتودنسی از ناخن انگشت اشاره هر دو دست کمک گرفته و گیره های روی دندانهای کرسی را آزاد نمائید و ازگرفتن اجزاء سیمی دیگر اجتناب کنید .
سایر اطلاعات مورد نیاز :از دستکاری اجزاء سیمی جداً خودداری نمائید، در صورت شکسته شدن دستگاه ارتودنسی علاوه بر این که درمان طولانی تر شده و نتایج بدست آمده قبلی از دست می رود ، هزینه قالب گیری و ساخت دوباره آن مجدداً دریافت خواهد شد . از کم و زیاد نمودن نیروی فنرهای فعال شده خودداری نمائید برای جلوگیری ازشکسته و کج شدن اجزاءء دستگاههای ارتودنسی از خوردن مواد غذایی چسبنده مثل آدامس ، شکلات و غذاهای سفت مثل پسته - فندق - بادام - یخ و ... باید خودداری کند..
ممکن است بعضی از دستگاههای ارتودنسی نحوه صحبت کردن کودکان را موقتاً تغییر دهند، ولی اغلب، کودکان، خود را با آن وفق داده و بعد از طی یک الی چند روز بطور عادی صحبت می کنند. برای تطابق سریعتر بهتر است در روزهای اول درمان ارتودنسی بیمار بیشتر و با صدای بلندتر صحبت کند به این منظور می تواند صفحات کتابی را با صدای بلند بخواند.در طی 48 ساعت اول درمان ارتودنسی ممکن است آب دهان بیمار زیاد شده و قورت دادن آن سخت باشد . این مسئله جای نگرانی نداشته و به سرعت به آن عادت می کند.در مواردی که بطور دائم بیمار دچار حالت تهوع می گردد لازم است با مطب متخصص ارتودنسی تماس بگیرید تا تغییراتی در پلاک ایجاد گردد.
در صورتی که قطعه ای از پلاک ارتودنسی جدا گردید و بیمار آنرا قورت داد در اغلب موارد بطور خود بخود دفع می گردد و جای نگرانی نیست بهر حال در اینگونه موارد لازم است موضوع را با ما در میان بگذارید.برای حفظ سلامتی دندانها و لثه بعد از هر بار غذا خوردن، دندانهارا مسواک زده و پلاک ارتودنسی متحرک را با یک مسواک بدون افزودن خمیر دندان یا هر نوع ماده شوینده دیگر فقط با آب کافی بشویید. در صورتی که پلاک ارتودنسی متحرک کثیف یا بدبو شده است برای تمیز کردن آن می توانید از قرص هایی که به همین منظور وجود دارد استفاده نمایید. در مواقعی که از ارتودنسی متحرک استفاده نمی کنید ، آن را در یک ظرف در بسته نگهداری کنید و جهت جلوگیری از شکسته یا کج شدن، از گذاشتن آنها در گوشه و کنار و جیب لباس اجتناب نمائید .طراحی، ساخت و دستور استفاده ازدستگاههای ارتودنسی متحرک برای هر بیمار متفاوت است ، لذا فقط دستورات توصیه شده به شخص شما را بکار ببرید . مقدار نیرو، زمان و نحوه استفادهه از دستگاههای خارج دهانی (چانه بند ـ هدگیر ـ فیس ماسک) در موفقیت درمان ارتودنسی تأثیر بسزائی دارد. لطفاً به دستورات داده شده در این خصوص نیز توجه فرمائید .عموماً بچه ها می توانند با داشتن دستگاههای ارتودنسی در دهان براحتی بدوند، جست بزنند، شنا کرده و یا بازی نمایند، ولی بایستی توجه داشت که در مواردی این فعالیتها عدم تجویز دارند.
بهتر است با توجه به نوع دستگاه ارتودنسی و نوع ورزش دستورات ویژه را دریافت نمائید .در صورت شکسته شدن و یا بروز مشکل یا درد و ناراحتی در کوتاهترین زمان با مطب تماس بگیرید .
فقط دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی میتواند تعیین کند که آیا انجام دادن ارتودنسی دندان برای بیمار لازم می باشد یا وی نیازی به انجام آن ندارد. دندانپزشک بر مبنای ابزار تشخیصی از جمله شرح حال کامل پزشکی و پرونده دندانپزشکی بیمار، معاینه بالینی، مراقبت ها(تغذیه در ارتودنسی)، قالب گرفتن از دندانها و عکسهای رادیوگرافی و در صورت لزوم اصلاح طرح لبخند نظر قطعی خود را در زمینه مفید بودن ارتودنسی دندان می دهد و برنامه درمانی مناسب با شرایط بیمار را طرح ریزی میکند و مراقبت های ارتودنسی را نیز برا بیمار شرح می دهد.
بهترین زمان انجام ارتودنسی دندان برای درمان نامرتبی دندان ها در کودکی است، اما این روش درمانی برای ارتودنسی بزرگسالان نیز مفید است، بطوریکه تعداد افراد بزرگسالی که این درمان ارتودنسی را انجام میدهند رو به افزایش است. برای انجام ارتودنسی کودکان توسط ارتودنتیست، باید صبر کرد تا تعداد دندان های مناسب برای این نوع درمان رشد کنند.
دو نوع اصلی ارتودنسی که برای صاف کردن دندان ها در افراد استفاده می گردد، عبارتست از ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک. نوع دیگر، ارتودنسی نامرئی است. همچنین در ادامه به هر سه نوع ارتودنسی و ارتودنسی مخفی که یک نوع از ارتونسی ها می باشد، به بحث آن می پردازیم.
رایجترین نوع ارتودنسی مورد استفاده، ارتودنسی ثابت است. از این روش زمانی استفاده می گردد که دقت عملکرد برای پزشک اهمیت داشته باشد. هر چند در این حالت بیمار میتواند بطور عادی غذا بخورد، اما باید از مصرف بعضی غذاها و نوشیدنیها در زمان استفاده از ارتودنسی ثابت اجتناب کرد. برای مثال نوشیدنیهای حاوی کربونات، شیرینی سفت یا تافی از مواردی است که فرد باید از مصرف آنها خودداری کند. افرادی که در فعالیتهای ورزشی شرکت میکنند باید متخصص ارتودنسی خود را در جریان قرار دهند تا در صورت لزوم محافظهای لثه خاص برایشان تجویز شود.
رایجترین نوع ارتودنسی ثابت ، از براکت استفاده می کند. براکت ها از پلاکها و یا سیمها و قیدها تشکیل شده است. دندانپزشک قیدها را اطراف دندان می بندد، و از آن برای محکم نگهداشته ابزارهای ارتودنسی دیگر در محل خود استفاده می گردد.
در مرحله بعد از پلاکهای ارتودنسی برای ایجاد اتصال در جلوی دندانهای بیمار استفاده میشود. سیمها به شکل یک کمان از داخل پلاکها رد شده و به قیدها محکم بسته می شود. با سفت شدن سیمهای کمانی ارتودنسی، دندانهای فرد کشیده میشوند و بدین صورت به سمت محل صحیح قرارگیری حرکت میکنند. بیمار باید ماهی یک بار برای اصلاح وضعیت پلاکها به دندانپزشک مراجعه کند. دوره درمان ارتودنسی در این حالت میتواند برای چند ماه تا چند سال ادامه داشته باشد، اما در مورد این مسئله که درمان ارتودنسی دقیقا چقدر طول می کشد، تنها یک دندانپزشک خوب پس از بررسی وضعیت بیمار می تواند طول درمان را مشخص کند. کودکان معمولاً ترجیح میدهند از پلاکهای ارتودنسی رنگی استفاده کنند، در حالی که بزرگسالان انواع شیشه ای مانند و شفاف پلاک ارتودنسی را ترجیح میدهند.
از ارتودنسی متحرک دندان برای درمان مشکلات جزئی همچون جلوگیری از مکیدن شست یا اصلاح انحراف کم دندانها استفاده میشود. هنگام استفاده از این روش میتوان لوازم ارتودنسی را برای تمیز کردن پس از غذا خوردن یا برای نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد. در مواردی، ممکن است دندانپزشک به بیمار توصیه کند در هنگام انجام فعالیتهای مانند نواختن یک ساز بادی یا دوچرخه سواری ارتودنسی متحرک را از دهان خود خارج کند.
ارتودنسی نامرئی دندان از مواد پلاستیک شفاف و سخت برای ردیف کردن دندان ها استفاده میکند. در این رابطه برای بیماران از انواع نسبتاً متفاوتی استفاده میشود. هر مجموعه از این ارتودنسی برای دو هفته قبل از جایگزینی آن با مجموعه جدید استفاده می گردد. ارتودنسی نامرئی از پلاستیک شفاف ساخته شده و به همین خاطر تقریباً غیر قابل رویت است. به این ترتیب اطرافیان بیمار اصلا متوجه نمیشود که وی از این درمان ارتودنسی برای ردیف کردن دندانهای خود استفاده کرده است. این پلاستیک های شفاف در هر روز باید برای 22 تا 23 ساعت مورد استفاده قرار گیرد تا بهترین نتایج ممکن حاصل شود.با تقبل هزینه ارتودنسی نامرئی میتوان به راحتی برای غذا خوردن، نوشیدن، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد. برای استفاده از این روش باید همه دندانهای دائمی رشد کرده باشد. قیمت ارتودنسی نامرئی نسبت به روش های متداول دیگر بالاتر میباشد .
انجمن متخصصین ارتودنسی امریکا سن هفت سالگی را سن ارتودنسی و سن مناسب برای اولین معاینه جهت بررسی لزوم ارتودنسی پیشگیری دندان کودکان ذکر کرده است. در این سن غالب دندانهای شیری و تعدادی از دندانهای دائمی رویش پیدا کردهاند و برای دندانپزشک امکان ارزیابی دقیقی از وضعیت کلی دندان ها، فک بالا و فک پایین بیمار را فراهم میکند.
هر کدام از مراحل ارتودنسی دندان شامل چند اقدام دندانپزشک میباشد که به طور کامل در این مقاله به شرح آن می پردازیم.
ماهها یا سالها وقت و هزینه هنگفتی را صرف کردهاید، رنج و دردسرها را تحمل کرده اید تا دندانهایی صاف و مرتب داشته باشید و به تازگی از تحمل آن در دهان راحت شدهاید. اما در واقع این پایان کار نیست چون باید پلاک ارتودنسی بگذارید تا دندانها در موقعیت جدیدشان باقی بمانند. استفاده از پلاک طبق تجویز دندانپزشک، به ویژه ظرف یک سال نخست پس از جداکردن بریس ، اهمیت زیای دارد، زیرا تقریبا 9 ماه طول میکشد تا رباطهای اطراف دندان موقعیت جدیدشان را حفظ کنند. اگر از پلاک ارتودنسی به طور منظم استفاده نکنید، دندانهایتان دوباره جابهجا خواهد شد. بسیاری از افراد پس از گذشت یک سال تنها شبها، آن هم چند شب در هفته، از پلاک ارتودنسی استفاده میکنند تا مطمئن شوند که داشتن لبخند زیبا را از دست نخواهند داد.
رعایت بهداشت پلاک های ارتودنسی متحرک بسیار آسان تر از براکت های ثابت است چون به راحتی می توانید آنرا از دهان خارج کرده و اقدام به تمیز کردن آن کنید
برای این کار می توانید از آب ولرم و مایع صابون ویک مسواک نرم استفاده کنید
پلاک های ارتودنسی متحرک خود را با خمیر دندان های معمولی تمیز نکنید چون این کار باعث سایش پلاک های شما می شود
هرگز پلاک های ارتودنسی متحرک خود را با آب جوش تمیز نکنید چون انجام این کار سبب وارد آمدن آسیب های جدی به پلاک های شما می شود
به هنگام شستشو دقت کنید زیر سطحی که پلاک های ارتودنسی متحرک را می شویید نرم باشد و یا ظرفی پر از آب زیر دستتان باشد تا اگر اتفاقی پلاک ها از دست شما سر خورد صدمه نبیند
هر هفته پلاک های ارتودنسی متحرک دندان خود را در یک محلول شستشو غوطه ور کنید تا آلودگی ها وجرم های پلاک تان پاک شود
از سرکه سفید هم می توانید به عنوان محلول تمیز کننده استفاده کنید
اگر شما مایلید که پلاک های ارتودنسی متحرک خود را برای ساعاتی از روز از دهان تان خارج کنید مثلا موقع غذا خوردن ، مسواک زدن و انجام فعالیت های ورزشی باید مراقبت های لازم را از آن به عمل آورید
پلاک دندانتان را از دسترس حیوانات خانگی و کودکان دور نگه دارید تا آنها فکر نکنند پلاک دندان ارتودنسی متحرک شما اسباب بازی است
این پلاک ها و سیم ها را متخصص ارتودنسی مطابق با دندان شما فرم داده تا نیروی لازم وکافی را بر دندان های تان وارد آورد
بنا بر این هر گونه تغییر شکل ، خم شدگی وشکستگی شما را مجبور خواهد کرد که مجددا به مطب متخصص ارتودنسی بروید به همین خاطر شما باید پس از خروج پلا ک ها از دهان تان آنرا در جایی مناسب مثلا جعبه پلاستیکی در دار نگهداری کنید
با این کار شما هم از آسیب دیدگی پلاک های ارتودنسی متحرک و هم از آلوده شدن آن ها جلوگیری خواهید کرد
در صورتی که فکر می کنید پلاک ارتودنسی متحرک دندان شما به اصلاح نیاز دارد این کار را به متخصص ارتودنسی واگذار کنید و از دست زدن به پلاک تان اجتناب کنید
اگر در روزهای اول استفاده از پلاک ارتودنسی متحرک با مشکل در صحبت کردن مواجه شدید فقط با تمرین و بلند حرف زدن و آواز خواندن این مشکل را حل کنید
زبان شما در روز اول استفاده از پلاک ارتودنسی متحرک کمی جای خود را گم می کند ولی خیلی سریع مجددا جای خود را پیدا می کند و شما را در تلفظ صحیح کلمات یاری می کند
ترشح بزاق در دو سه روز اول استفاده از پلاک ارتودنسی متحرک بیشتر از حد معمول است ولی دهان به سرعت خود را با شرایط جدید تطبیق می دهد و ترشح بزاق نیز به وضع عادی بر می گردد
در هنگام شنا وفعالیت های شدید ورزشی پلاک ارتودنسی متحرک را از دهان خود خارج کنید
هنگامی که پلاک ارتودنسی متحرک در دهانتان نیست آنرا در معرض تابش مستقیم آفتاب وداشبورد گرم اتومبیل قرار ندهید
هنگام ملاقات با متخصص ارتودنسی همیشه پلاک را با خود همراه داشته باشید
یکی از جدیدترین روش های درمانی ارتودنسی دیمون است .
به طور معمول می بایست با استفاده از کش های بسیار کوچک سیم را به براکت های ارتودنسی متصل نمود ولی در روش دیمون از براکت هایی با قابلیت باز و بسته شدن کشویی استفاده می شود در سیستم دیمون (Damon) از طریق مکانیسم قفل و بستی که در آنها تعبیه شده است سیم به براکت متصل می شود . سیستم ارتودنسی دیمون به گونه ای است که دیگر نیاز به کشهای کوچک در اطراف هر براکت ارتودنسی دیمون نیست و در نتیجه بیمار می تواند به راحتی اطراف سیم و براکت ها را تمیز کند. در حالی که در روش های معمول ارتودنسی میکرو ارگانیسمها به راحتی می توانند در اطراف کش ها تجمع نمایند و رعایت بهداشت را به ویژه برای کودکان کم سن دچار مشکل می کند. در ارتودنسی دیمون بهداشت اطراف براکت ها بهبود یافته و معضل تغییر رنگ کش های دور براکت ارتودنسی از بین رفته است .
در رابطه با سیستم ارتودنسی دیمون باید گفت تبلیغات بسیاری از جمله عدم نیاز به درآوردن دندانها ، کاهش طول درمان ، افزایش فاصله بین ویزیت های بیمار ، کاهش درد بیمار شده است ولی باید گفت تمام این موارد در ارتودنسی دیمون بستگی به نوع ناهنجاری ، سن مراجعه ، شدت مشکل بیمار و بسیاری از فاکتورهای بیولوژیک دارد که از هر بیمار به بیمار دیگر متغییر است ودر هنگام معاینه بیمار توسط متخصص ارتودنسی مشخص می شود که بیمار نیاز به درآوردن دندان دارد یا ندارد و طول مدت درمان چقدر است . در حقیقت تصمیم گیری نهایی در خصوص نیاز یا عدم نیاز به در آوردن دندان جهت ارتودنسی بر عهده ابزار درمان نیست بلکه بر اساس شرایط بیمار و صلاحدید متخصص ارتودنسی خواهد بود . تا به امروز به رغم پیشرفت هایی که در ابزارهای درمانی صورت گرفته است ، هنوز ابزار درمانی که بتواند مدت زمان درمان ارتودنسی را به صورت قابل توجهی کاهش دهد ، ابداع و معرفی نشده است . در رابطه با کاهش طول مدت درمان با این سیستم مقالات ضد و نقیض زیادی وجود دارد ، در رابطه با کاهش میزان درد ارتودنسی با استفاده از سیستم ارتودنسی دیمون باید گفت در چند روز اول بعد از گذاشتن سیم های ارتودنسی مقداری درد و ناراحتی جزئی وجود دارد . بنابراین تفاوت چشمگیری در مقدار درد با استفاده از سیستم ارتودنسی دیمون و روش های استاندارد معمول وجود ندارد . تمام ادعاهایی که در رابطه با یک محصول جدید ارائه می شود هنگامی از نظر متخصص ارتودنسی تائید می شود که تحقیقات معتبر از سوی مراکز علمی آنها را تایید نماید . ادعاهایی که بدون در نظر گرفتن تحقیقات معتبر از سوی مراکز علمی معتبر ارائه شوند ، صحیح نمی باشند . در بسیاری از مقالات تفاوت معنی داری در ادعاهای اشاره شده بین دستگاه ارتودنسی دیمون و سایر دستگاههای دیگر وجود ندارد.
در ارتودنسی برای حرکت دادن دندانها از نیروی ملایم استفاده می شود این نیرو از طریق سیم های با فنریت بالا تامین شده و از طریق براکت هایی که به دندانها چسبانده شده است به دندان و استخوان اطراف ریشه منتقل می شود. تاثیر این نیرو بر روی استخوان تحریک تحلیل استخوان در جهت حرکت دندان وساخت استخوان در جهت مقابل است.
در حدود 100 سال از زمان ارایه اولین دستگاه ثابت ارتودنسی می گذرد. دستگاهها ی اولیه از نظر قرارگرفتن بر روی دندانها و از نظر راحتی برای بیمار مشکلات فروانی داشتند. پیشرفت های متعدد در حوزهای مختلف رشته ارتودنسی را نیز بی نصیب نکرد بطوریکه تغییرات فراوان در انواع درمان، روشها وابداع وسایل ارتودنسی باعث راحتی بیشتر بیمار و متخصص ارتودنسی شده است.
گروهی از جدیدترین براکتهای ارتودنسی معرفی شده به بازار براکتهایی هستند که برای اتصال سیم به براکت نیازی به کش نداشته و از طریق مکانیسم قفل وبست که درآنها تعبیه شده است سیم به براکت متصل می شود.مهمترین نکته ای که در تبلیغ این وسایل برای متخصصان ارتودنسی ارایه می شود کاهش مدت زمان ویزیت بیمار ،کاهش طول دوره درمان و کاهش نیاز به کشیدن دندان برای ارتودنسی است. هر یک از این موضوعات موافقان و مخالفانی دارد. کاهش زمان معاینه بیمار امکان درمان بیماران زیادتر و سرویس دهی به تعداد زیادتری ازبیماران را فراهم می کند.
در کشور ما تعداد متخصصان ارتودنسی در حد نیاز نبوده و پراکندگی آنها در شهرهای مختلف طبیعی نیست .بطوریکه نزدیک به نیمی از این متخصصان در شهر تهران به فعالیت مشغول هستند. درشهر تهران نیز اکثریت این افراد در مناطق شمالی شهر مستقر هستند. با توجه به کمبود اشاره شده استفاده از حداکثر ظرفیت متخصصان ارتودنسی ضروری است.تا افراد متقاضی درمان ارتودنسی به سمت افراد فاقد صلاحیت کشیده نشوند و هزینه های غیر قابل جبران به خود و جامعه وارد نکنند. بدیهی است که استفاده حداکثر از این ظرفیت نباید منجر به کاهش کیفیت درمان ارتودنسی شود.بخشی از فرایند تشخیص و ارزیابی بیماران ارتودنسی از طریق صحبت کردن متخصص ارتودنسی با بیمار و بصورت نا آگاهانه انجام می شود .عموما ارتودنتیست ها در هنگام احوالپرسی اولیه با بیمار او را ارزیابی می کنند صحبت کردن با بیمار حتی در چند جمله می تواند برای یک متخصص ارتودنسی ماهر نکات بسیار مهمی را روشن نماید. بنابر این گذراندن وقت زیادتر با بیمار به او در درمان ارتودنسی کمک می کند.
در بررسی تحقیقی که بطور سیستماتیک در مقالات معتبر منتشر شده در مجلات ارتودنسی داشتم و در کنگره جامعه متخصص ارتودنسی اروپا در کشور اسلوونی ارایه نمودم تفاوت معنی داری در خصوصیات اشاره شده نسبت به وسایل مدرن رایج وجود نداشت. یکی از دلایل این موضوع تفاوت مهارت متخصصان می باشد بطوریکه مهارت متخصص ارتودنسی می تواند نقاط ضعف یک دستگاه را تحت پوشش قرار دهد . بنابراین این مهارت متخصص ارتودنسی است که فرد را درمان می کند نه وسیله.