دستگاههای ارتودنسی جدید

در  ارتودنسی برای حرکت دادن دندانها از نیروی ملایم استفاده می شود این نیرو  از طریق سیم های با فنریت بالا تامین شده  و از طریق براکت هایی که به دندانها چسبانده شده است به دندان و استخوان اطراف ریشه منتقل می شود. تاثیر این نیرو بر روی استخوان تحریک تحلیل استخوان در جهت حرکت دندان وساخت استخوان در جهت مقابل است.

در حدود 100 سال  از زمان ارایه اولین دستگاه ثابت ارتودنسی می گذرد. دستگاهها ی اولیه از نظر قرارگرفتن بر روی دندانها و از نظر راحتی برای بیمار مشکلات فروانی داشتند. پیشرفت های متعدد در حوزهای مختلف رشته ارتودنسی را نیز بی نصیب نکرد بطوریکه تغییرات فراوان در انواع درمان، روشها وابداع وسایل ارتودنسی باعث راحتی بیشتر بیمار و متخصص ارتودنسی شده است.

گروهی از جدیدترین براکتهای ارتودنسی معرفی شده به بازار براکتهایی هستند که برای اتصال سیم به براکت نیازی به کش نداشته و از طریق مکانیسم قفل وبست که درآنها تعبیه شده است سیم به براکت متصل می شود.مهمترین نکته ای که در تبلیغ این وسایل برای متخصصان ارتودنسی ارایه می شود کاهش مدت زمان ویزیت بیمار ،کاهش طول دوره درمان و کاهش نیاز به کشیدن دندان برای ارتودنسی است. هر یک از این موضوعات موافقان و مخالفانی دارد. کاهش زمان معاینه بیمار امکان درمان بیماران زیادتر و سرویس دهی به تعداد  زیادتری ازبیماران را فراهم می کند.

در کشور ما  تعداد متخصصان ارتودنسی در حد نیاز نبوده و پراکندگی آنها در شهرهای مختلف طبیعی نیست .بطوریکه نزدیک به نیمی از این متخصصان در شهر تهران به فعالیت مشغول هستند. درشهر تهران نیز اکثریت این افراد در  مناطق شمالی شهر مستقر هستند. با توجه به کمبود اشاره شده استفاده از حداکثر ظرفیت متخصصان ارتودنسی ضروری است.تا افراد متقاضی درمان ارتودنسی به سمت افراد فاقد صلاحیت کشیده نشوند و هزینه های غیر قابل جبران به خود و جامعه وارد نکنند. بدیهی است که استفاده حداکثر از این ظرفیت نباید منجر به کاهش کیفیت درمان ارتودنسی شود.بخشی از فرایند تشخیص و ارزیابی بیماران ارتودنسی از طریق  صحبت کردن متخصص ارتودنسی با بیمار و بصورت نا آگاهانه انجام می شود .عموما ارتودنتیست ها در هنگام احوالپرسی اولیه با بیمار او را ارزیابی می کنند صحبت کردن با بیمار حتی در چند جمله می تواند برای یک متخصص ارتودنسی ماهر نکات بسیار مهمی را روشن نماید. بنابر این گذراندن وقت زیادتر با بیمار به او در درمان ارتودنسی کمک می کند.

 در بررسی تحقیقی که بطور سیستماتیک در مقالات معتبر منتشر شده در مجلات ارتودنسی داشتم و در کنگره جامعه متخصص ارتودنسی اروپا در کشور اسلوونی  ارایه نمودم تفاوت معنی داری در خصوصیات اشاره شده نسبت به وسایل مدرن رایج وجود نداشت. یکی از دلایل این موضوع تفاوت مهارت متخصصان می باشد بطوریکه مهارت متخصص ارتودنسی می تواند نقاط ضعف یک دستگاه را تحت پوشش قرار دهد . بنابراین این مهارت متخصص ارتودنسی است که فرد را درمان می کند نه وسیله.

ارتودنسی ، بهبود کیفیت زندگی

تمام تلاش ما در دوران زندگی  برای بهبود کیفیت زندگی است.بخشی از این اقدامات مربوط به سلامت جسم و روح است. ارتودنسی یکی از این اقدامات است که علاوه بر افزایش کارایی  وسلامت دندانی تاثیراتی بر سلامت کلی و سلامت روانی فرد دارد. بنابراین  نقش مهمی در ارتقا کیفیت زندگی دارد. به همین منظور است که شعار اصلی کنگره امسال انجمن ارتودنتیست های ایران " ارتودنسی،بهبود کیفیت زندگی " انتخاب شده تا زمینه بحث و بررسی این موضوع در بین متخصصان وعلاقه مندان این رشته در اواخر اردیبهشت امسال در مشهد فراهم شود.

همانطور که  دیده ایم و مرسوم بوده عمده  مراجعان درمانهای ارتودنسی افراد با سن 10 تا 18 سال  هستند.همه ما دوران راهنمایی و دبیرستان را بخاطر داریم.بنظر برخی این دوره همانند دوره های دیگر زندگی ،بخشی از زندگی ما بوده و گذشته است.از نظر برخی هم این دوران ،با توجه به تغییرات جسمی و روحی فرصتی بوده تا  یک شی یا یک مکان یا رفتاری وسیله شکنجه یا استهزاء قرار گیرد. طبیعی است که دراین ماجرا گروهی غالب و گروهی مغلوب می شوند. با  آگاه شدن جامعه، والدین  نقش ویژه و حمایتی خود را از  فرزندشان دریغ نمی کنند. و همین زمینه ای است تا از استفاده از هر فرصتی برای افزایش بهبود کیفیت زندگی فرزندشان  دریغ نکنند. با توجه به ارزش یک لبخند خوب در تامین  سلامت روحی و اعتماد به نفس بالا همه سعی می کنند لبخند خوبی برای فرزندان شان فراهم کنند.از طرفی با توجه به حساس بودن فرزندان ،ممکن است، مقاومت هایی در جهت درمان ارتودنسی این کودکان  و نوجوانان وجود داشته باشد.مقاومت ها در برخی از موارد مربوط به نافرمانی و پرخاشگریهای وابسته به سن بوده و برخی مربوط به ظاهر وسایل درمانی ارتودنسی است.در مواردی که مقاومت به درمان به دلیل نافرمانی مطرح است توضیح و توجیه کامل مشکل  توسط متخصص ارتودنسی و ارایه راه حل های متعدد برای داشتن حق انتخاب معمولا مفید واقع می شود.بدیهی است با توجه به ماهیت درمانهای ارتودنسی امکان درمان ارتودنسی موفق برای کسانی که تمایل جدی برای درمان نداشته باشند بسیار کمتر است.بنابراین درمواردی که انگیزه درونی برای رفع این مشکل وجود ندارد بایستی راهی برای ایجاد این انگیزه فراهم نمود درغیر اینصورت بهتر است درمان ارتودنسی به زمان بهتری موکول شود. 

 ظاهر وسایل ارتودنسی در اغلب بیماران  درسنین قبل از بلوغ  نه تنها بد نیست بلکه دوست داشتنی نیز هست. به همین دلیل است که این افراد برعکس سایر درمانهای دندانپزشکی با  اشتیاق به مطب ارتودنسی مراجعه می کنند. بااین حال  در تعدادی از این افراد مقاومت هایی برای استفاده از برخی وسایل وجود دارد.مقاومت در برخی از موارد مربوط به  ظاهروسایلی است که برای درمان ارتودنسی این افراد استفاده می شود که در انواع رایج وسایلی هستند که به رنگ فلز بوده در داخل یا خارج از دهان استفاده می شود. اگر فرزند شما دراستفاده از براکتهای استیل یا  وسایل خارج دهانی مشکل داشته باشد راهی برای تغییر این روش و استفاده از وسایل همرنگ دندان یا وسایل نامریی وجود دارد. برای بررسی این روشها با متخصص ارتودنسی مشورت کنید. 

مراقبت های لازم در حین درمان ارتودنسی متحرک

دستگاههای ارتودنسی متحرک در موارد متعددی تجویز می شوند.

علیرغم ظاهر ساده دستگاههای ارتودنسی متحرک، نقش آنهادر درمان بسیار مهم و جدی است بطوریکه در برخی از بیماران استفاده مناسب از این وسایل به قیمت دور شدن از درمان های پیچیده ای مثل جراحی فک است.

شرط لازم  برای موفقیت درمان با دستگاههای ارتودنسی متحرک ، استفاده کافی از آنها با توجه به زمانی است که ارتودنتیست توصیه می کندکه در اغلب موارد نیازمند حداقل 16 ساعت استفاده در شبانه روز است.در برخی درمانها وسایل ارتودنسی متحرک تنها در هنگام صرف وعده های اصلی غذایی باید از دهان خارج شوند.عدم استفاده مناسب از دستگاهها منجر به عدم قرار گیری درست آنها در دهان، درد و ناراحتی و لقی دندانها و از بین رفتن نتایج درمانی ارتودنسی متحرک بدست آمده می شود.

درابتدای درمان ارتودنسی ممکن است این دستگاهها نحوه صحبت کردن کودکان را موقتاً تغییر دهند، ولی اغلب کودکان، خود را با آن وفق داده و بعد از طی یک الی چند روز بطور عادی صحبت می کنند. برای تطابق سریعتر بهتر است در روزهای اول درمان ارتودنسی بیمار با صدای بلندتر  صحبت کند  به این منظور می تواند صفحات کتابی را با صدای بلند بخواند.همچنین ممکن است در طی 48 ساعت اول درمان ارتودنسی آب دهان بیمار زیاد شده و قورت دادن آن سخت باشد . این مسئله جای نگرانی نداشته و فرد به سرعت به آن عادت می کند.در مواردی که بیمار دچار حالت تهوع می شود لازم است با متخصص ارتودنسی تماس بگیرد تا تغییرات لازم در پلاک ایجاد شود.

در طی درمان ارتودنسی بیمار می تواند رژیم غذایی عادی داشته باشد. ولی برای جلوگیری ازشکسته و کج شدن اجزاء دستگاههای ارتودنسی بهتر است از خوردن مواد غذایی چسبنده مثل آدامس ، شکلات و غذاهای سفت مثل پسته - فندق - بادام - یخ خودداری کند. برای حفظ سلامتی دندانها و لثه بعد از هر بار غذا خوردن، دندانهارا مسواک زده و پلاک ارتودنسی متحرک را  با یک مسواک بدون افزودن خمیر دندان یا هر نوع ماده شوینده  دیگر فقط با آب کافی بشویید. در صورتی که پلاک ارتودنسی متحرک کثیف یا بدبو شده است برای تمیز کردن آن می توانید از قرص هایی که به همین منظور وجود دارد و متخصص ارتودنسی در اختیار شما قرار می دهد استفاده نمایید. در مواقعی که از پلاک استفاده نمی کنید ، آن را در یک ظرف در بسته نگهداری کنید و جهت جلوگیری از شکسته یا کج شدن، از گذاشتن پلاکهای ارتودنسی متحرک در گوشه و کنار و جیب لباس اجتناب نمائید. عموماً بچه ها می توانند با داشتن دستگاههای ارتودنسی در دهان براحتی ورزش یا بازی نمایند، ولی گاهی این فعالیتها  تداخلاتی با ورزش یا بازی دارند. بهتر است با توجه به نوع دستگاه دستورات ویژه را از متخصص ارتودنسی دریافت نمائید.

طراحی، ساخت و دستور استفاده ازدستگاههای ارتودنسی متحرک برای هر بیمار متفاوت است ، لذا فقط دستورات توصیه شده به خود شما را بکار ببرید و از دستکاری کردن اجزاء آن خوداری نمایید.این اعمال علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن درمان ارتودنسی می تواند باعث وارد شدن صدمات بیشتر به دندانهای شما شود.

درمان هدایت رشد

یکی از مشکلات مرتبط با درمان های ارتودنسی در کودکان ونوجوانان زمان شروع درمان ارتودنسی و یک یا دو مرحله ای بودن درمان است.

این مسئله بخاطر وجود فرآیند رشد در این گروه سنی است. متخصص ارتودنسی برای درمان بیمار بایستی سه مسئله مهم را ارزیابی کند. اول وضعیت فعلی بیمار دوم تغییراتی که بصورت طبیعی با رشد اتفاق می افتد و سوم تغییراتی که باوسایل درمان ارتودنسی قادر به انجام آن است. از آنجایی که در بزرگسالان رشد به معنای رایج وجود ندارد تصمیم گیری برای رفع مشکلات مرتبط با ناهنجاریهای این گروه آسان تر انجام می شود.

در کودکان دو مسئله بسیار مهم وجود دارد یکی مسایل مرتبط با رشد وتکامل دندانی  یعنی افتادن دندان های شیری و رویش دندان های دایمی است و دیگری مسایل مرتبط با رشد استخوانی و فکی است که مشکلات کوچکی یا بزرگی  فک وکوتاه یا بلند بودن فرم صورت را در بر می گیرد. در هر دو مسئله فوق پیچیدگی هایی وجود دارد که باعث شده است تا نقطه نظرات متفاوتی در بین متخصصان این رشته شکل بگیرد  که برای برخی از والدین گیج کننده  است.بطور کلی برخی از متخصص ارتودنسی در این موارد تمایل به شروع زود هنگام درمان دارند و معتقد هستند که درمان دو مرحله ای مناسب تر است. برخی در مقابل این دیدگاه به درمان ارتودنسی دو مرحله ای اعتقادی نداشته و با استناد به نتایج برخی از تحقیقات به این نتیجه رسیده اند که نتایجی که از درمان های دو مرحله ای گرفته می شود با درمان های تک مرحله ای نیز بدست می آید. دید گاه میانه ای نیز در حال شکل گیری است به نحوی که شروع درمان ارتودنسی را در سنینی توصیه می نماید که بتوان بلافاصله پس از درمان ارتودنسی مرحله اول درمان مرحله دوم را شروع کرد تا بتوان بهترین نتایج ممکن را در بهترین زمان ممکن بدست آورد.

نکته قابل توجه در ارتباط با تحقیقات انجام شده  آن است که نتایج این تحقیقات در هر کدام از درمان ارتودنسی به نتیجه واحدی تاکنون نرسیده است. عمده تحقیقات دارای نقاط ضعف خاص خود می باشند که همین نقاط ضعف باعث شده است تا توافق کلی در این ارتباط بوجود نیاید.مثلا در تحقیقاتی که نتایج درمان ارتودنسی دو مرحله ای را با درمانهای یک مرحله ای مقایسه کرده اند فاکتورهای مرتبط با اثرات روحی روانی یا تغییرات مرتبط با تغییرات بافت نرم و بهبود نیمرخ مورد توجه قرار نگرفته است.با جمع بندی این مسئله می توان چنین نتیجه گیری کرد که درمان ارتودنسی دو مرحله ای برای اصلاح مشکلات فکی و متعاقب آن تامین رابطه صحیح دندانی طرفدار بیشتری در بین متخصصان ارتودنسی دارد.البته عوامل دیگری مثل شدت ناهنجاری و یا خطرات مرتبط با ضربه خوردن دندانها نیز در تصمیم گیری موثر است.

درمان های پیشگیری ارتودنسی

درمان های پیشگیری به مجموعه ای از درمان های ارتودنسی اطلاق می شود که درآنها هدف کنترل کردن وضعیت فرد به نحوی است که نیاز به درمان بعدی را  از جنبه های طول دوره درمان،استفاده از وسایل پیچیده ارتودنسی، نیاز به کشیدن دندان دائمی و یا جراحی فک کاهش دهد.

انواع درمان های پشگیری کننده ارتودنسی عبارتند از :

1. فراهم نمودن فضا برای دندانهای در حال رویشی که دارای کمبود فضا هستند .

2. حفظ یا متقارن کردن فرم صورت با متأثر نمودن رشد فک

3.تحریک رشد فک دارای نقص رشدی یا کنترل رشد فک دارای رشد زیاده از حد

4. کاهش خطر آسیب به دندانهای جلو آمده

بطور کلی تشخیص دقیق این موارد نیازمند مشاوره با متخصص ارتودنسی است.نکته بسیار مهم آن است که اگر کودک دارای دندان شیری پوسیده ،ترمیم شده و کشیده شده است یا از نظر قرارگیری دندان ها بنظر غیر طبیعی می رسد لازم است در اسرع وقت توسط متخصص ارتودنسی مورد معاینه و مشاوره قرارگیرد.در کودکانی که هیچ مشکلاتی در این زمینه ندارند پیشنهاد انجمن ارتودنسی این است که این معاینه نباید دیرتر از 7 سالگی انجام شود .

ممکن است شروع درمان ارتودنسی ضروری نباشد اما معاینه دقیق در تعیین بهترین زمان شروع درمان کمک می نماید.در سن 7 سالگی ، اولین دندان آسیاب بزرگ در محیط دهان ظاهر می شود که نقش مهمی در جویدن وتثبیت الگوی قرارگیری دندانها دارد .در این هنگام متخصص ارتودنسی قادر است رابطه طرفی وجلو عقب وعمودی دندانها و فکین را ارزیابی کند. همچنین وجود دندانهای پیشین دراین سن می تواند جدا بودن دندانها و فک ، جلو بودن دندانها ، بسته بودن دندانها ،زیاده از حد دیده شدن لثه ها ، مشکلات رویشی ، خطر صد مه به دندانها ،وجود عادات مخرب و... را نشان دهد .

معاینه زود هنگام باعث تشخیص بموقع مشکلات ذکر شده می شود وفرصت زیادتری برای درمان مؤثر تر فراهم می کند .مداخله ماهرانه در الگوی رشد بیمار می تواند باعث هدایت رشدوتکامل شده واز بروزمشکلات شدید تر فکی در اینده جلوگیری کند .زمانی که مداخله ارتودنسی ضروری نباشد متخصص ارتودنسی می تواند رشد وتکامل را با دقت کنترل نموده ودرمان را در زمان ایده آل شروع کند .